วิญญาณลักขณปัญหา ที่ 12

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระนาคเสนผู้ประเสริฐด้วยญาณปรีชา อันว่าลักษณะแห่งวิญญาณเป็นประการใด
พระนาคเสนจึงวิสัชนาแก้ไขว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราสมภารผู้
ประเสริฐ วิญญาณเมื่อจะบังเกิดนั้น วิชานนลฺกขณํ มีลักษณะว่ารู้
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระราชโองการตรัสว่า นิมนต์พระผู้เป็นเจ้า
กระทำอุปมาให้แจ้งก่อน
พระนาคเสนถวายพระพรอุปมาว่า มหาราช ดูกรบพิตรพระราชสมภาร เปรียบปาน
ประดุจบุรุษไปยืนอยู่ที่หนทางสี่แพร่งอันใหญ่ บุรุษสตรีจะมาแต่ทิศเหนือใต้ ตะวันตกตะวันออก
ประการใดก็เห็นสิ้นรู้สิ้น ยถา มีครุวนาฉันใด วิญญาณนี้มีอุปไมยดังนั้น จักขุจะเห็นรูป
วิญญาณ ก็รู้ โสตะจะฟังเสียง วิญญาณก็รู้ ฆานะจะดมกลิ่น วิญญาณก็รู้ ชิวหาจะชิมรส
ิวิญญาณก็รู้ กายจะถูกต้องโผฏฐัพพะสิ่งอันควรจะถูกต้องด้วยกาย วิญญาณก็รู้ มโนน้ำใจจะ
คิดธรรมอันสุขุมบัญญัติในใจ วิญญาณก็รู้ บพิตรพึงทราบพระทัยเถิดว่า วิญญาณเมื่อบังเกิดมี
ลักษณะรู้
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี ได้ทรงฟังก็มีพระทัยโสมนัสปรีดา มีพระรางโองการ
ตรัสว่า กลฺโลสิ สธุสะผู้เป็นเจ้าวิสัชนามานี้สมควรนักหนา ในกาลบัดนี้
วิญญาณลักขณปัญหา คำรบ 12 จบเท่านี้

วิตักกลักขณปัญหา ที่ 13

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้าพระนาคเสนผู้ประเสริฐ วิตกฺโก อันว่าวิตกเมื่อบังเกิด กึ ลกฺขโณ มีลักษณะ
เป็นประการใด
พระนาคเสนจึงวิสัชนาว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภารผู้ประเสริฐ
วิตกเมื่อจะบังเกิดนั้น อปฺปนลกฺขโณ มีลักขณะสืบต่อในอารมณ์